11 ayın sultanı Ramazan ayının gelişiyle birlikte, tüm İslam alemini heyecan kaplar. İlk sahura kalkılmasından, ilk orucun açılmasından sonra teravih namazı da kılınır ve Ramazan ayının bereketiyle tüm Müslümanlar bu mübarek ayı kutlamaya devam ederler. Aynı zamanda, Ramazan ayında pek çok Müslüman da fıtır sadakası ile ilgili araştırma ve hesap yapmaya koyulur. Fıtır sadakası ile ilgili bir hüküm bulunsa da bu durum, bazı soruların gündeme gelmesini engellemez. Fıtır sadakası nedir? Fıtır sadakası kime verilir? Fıtır sadakası ne zaman verilir? Fitre nasıl hesaplanır? Tüm bu soruların ve daha fazlasının yanıtını arayan Müslümanlar için, fıtır sadakası hakkında bilinmesi gereken her şey bu yazımızda...
Fıtır Sadakası Nedir?
Fitre olarak da ifade edilen fıtır sadakası ile ilgili ilk akla gelen soru “Fıtır sadakası nedir?” sorusudur. Asıl adı sadaka-i fıtır olan ve Müslümanlar arasında fitre olarak da bilinen fıtır sadakası, ihtiyacından fazla gelire ve mala sahip olan kişilerin ramazanda vermesi gereken sadakaya denmektedir. Dinimize göre kişiler, hem kendilerinin hem de küçük çocuklarının fitrelerini dağıtmakla yükümlüdürler. Peygamber efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) de büyüklerin ve küçüklerin, kadınların ve erkeklerin, tüm Müslümanların fitre vermesi gerektiğini belirtmiştir.
Fıtır Sadakası Vacip Midir?
Fıtır sadakasi ile ilgili merak edilen şeylerden bir tanesi de, farz mı sünnet mi yoksa vacip mi olduğudur. İslam dinine göre borçları ve temel ihtiyaçları dışında yeterli miktarda malı ve parası olan tüm Müslümanlar için fıtır sadakası vermek vaciptir. Vacip, farz gibi kesin bir emir olmamak ile birlikte, yine de yapılması gerektiğine dair kuvvetli deliller bulunan şeylerdir. Bu sebeple, dinimizin belirlediği ölçülere göre zengin kabul edilen kimselerin hem kendisi hem de yetişkin olmamış çocukları için fitre vermesi gerekir.
Fıtır Sadakası Kimlere Verilir?
Özellikle mübarek Ramazan ayında gündeme gelen fıtır sadakası konusunda çok sorulan sorulardan bir tanesi de “Fıtır sadakası kime verilir?” sorusudur. Fıtır sadakası; fitreyi verecek kişinin bakım sorumluluğunu üstlenmediği, yoksul ve varlıksız Müslümanlara verilir. Hem fıtır sadakasında hem de zekat ve oruç fidyesinde dikkat edilmesi gereken en önemli kural, fitreyi veren kişinin bunlardan hiçbir şekilde yararlanmayacak olmasıdır. Bu katı kural sebebiyle aşağıda yazılan kimselere fıtır sadakasının verilemeyeceği kesin olarak belirlenmiştir.
- Anne, baba, büyükanne ve büyükbabalara,
- Kız ve erkek evlatlara, torunlara ve torunların çocuklarına,
- Eşler tarafından birbirlerine,
- Maddi durumu iyi olan yani temel ihtiyaçları dışında dini açıdan yeterli miktarda malı bulunan kimselere,
- Babası dini açıdan zengin kabul edilen ve yetişkin olmayan çocuğa,
- Şâfiîlere ve Ebu Yusuf’a göre de Müslüman olmayanlara fitre verilmez.
Tüm bunlardan anlaşılacağı üzere, fıtır sadakası ve aile konuları arasında bir bağlantı bulunmaktadır. Yukarıda listelenen kimseler dışında ve zengin olmamak şartı ile, kardeşlere, teyze ve dayılara, amca ve halalara ya da onların çocuklarına, gelin, damat, kayınpeder veya kayınvalide gibi kan bağı bulunmayan akrabalara da zekat, fıtır sadakası ve fidye verilebilir.
Fıtır Sadakası Ne Zaman Verilir?
Tüm Müslümanlar için en önemli görevlerden biri olan fıtır sadakası ile ilgili olarak, “Fıtır sadakası ne zaman verilir?” sorusu da sık sık sorulmaktadır. Fıtır sadakasının Ramazan bayramının ilk günü verilmesi vaciptir ancak bayramdan önce de verilmesi mümkündür. Hatta fitrenin bayramdan önce verilmesi daha faziletli kabul edilir. Fitre bayram günü ya da sonrasında da verilebilir ama bayram namazından önce vermek müstehaptır. Şâfiî mezhebine göre ise, geçerli bir sebep olmadıkça, bayramın ilk günü gün batımına kadar fıtır sadakası vermemek haram kabul edilmektedir. Aynı şekilde Ramazan ayının ilk günlerinde fitre vermek de caiz olarak bilinir.
Fıtır Sadakası Nasıl Hesaplanır?
Fıtır sadakası, ihtiyacından fazla miktarda gelir ve mala sahip olan tüm Müslümanların yerine getirmesi gereken bir görev ve vaciptir. Peki fitre nasıl hesaplanır? Günümüz şartları dahilinde fıtır sadakası miktarının hesaplanması için, bir kişinin bir gün iki öğünlük temel gıda ihtiyacını karşılayacak miktar ölçü alınır. Burada ülkenin ve bölgenin sosyo-ekonomik şartları da mutlaka hesaba katılmalıdır ve bu miktarın asgari fıtır sadakası miktarı olduğu, fitre vermek için herhangi bir üst sınır bulunmadığı da unutulmamalıdır.
Fıtır sadakası hesaplanırken yapılacak en doğru şey, kişinin kendi yaşam standartlarına göre bir hesaplama yapması ve kendi günlük harcamasına denk olacak bir meblağ belirlemesidir. Fitre yalnızca bir kişiye verilebildiği gibi, birkaç yoksul kişi arasında da dağıtılabilir ancak her bir kişiye asgari tutardan daha düşük miktarda fitre verilmemelidir.
Fıtır Sadakası Hükmü
Ramazan ayı ile birlikte tekrar fıtır sadakası hükmü ile ilgili bir merak ortaya çıkmıştır. Fakihler arasında fıtır sadakasının hükmü konusunda bir tartışma olagelmiştir. Bir hadise göre peygamber efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) fıtır sadakasını hür, köle, kadın ve erkek herkese farz kıldığı belirtilmiştir.