Allahü Teala’nın sıfatlarını anarken sayıyı takip etmek için kullanılan tesbih çeşitleri, 33 ya da 33’ün katlarına denk gelecek sayıdaki boncuğun bir ipe dizilmesi ve halka şekline getirilmesi ile oluşur. Öncelikle İslamiyet olmak üzere pek çok dinde karşımıza çıkan tesbih, Müslümanlar arasında en çok 11, 33 ve 99’lu çeşitleri ile karşımıza çıkmaktadır. İslam dininde tesbih kullanımının ilk olarak ne zaman başladığı bilinmemektedir ancak tahminler Hz. Ebubekir döneminde olduğu yönündedir. Rivayetlere göre peygamber efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) döneminde sayım işlemi parmakla ya da hurma çekirdeği ve çakıl taşı gibi materyallerle yapılırken, tesbih kullanımının sonraki dönemlerde yaygınlaştığı bilinmektedir. Peygamber efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) namaz sırasında “Sübhanallah”, “Elhamdülillah” ve “Allahü Ekber” kelimelerini 33’er defa olmak üzere tekrarladığı ve bu sebeple tesbih çekmenin sünnet olduğu kabul edilmektedir.
Tesbih çeşitleri; ahşap, kehribar ya da cam gibi çeşitli materyallerden üretilmektedir. Yaygın olarak 11, 33 ve 99 boncuktan oluşan tesbihin 500 ve 1000 adet boncuktan oluşan çeşitleri, genellikle eski dönemlerde dergah ve tekkelerde kullanılmıştır. Tesbih çekmek dini bir davranış gibi görülse de, farklı amaç ve faydaları da vardır. Tesbih çekmenin stres atma özelliği de olduğu, bilimsel çalışmalarla da ortaya konmuştur. Tekrar eden bir davranış olması sebebiyle tesbih çekmek, beynimizi ve sinirlerimizi rahatlatmanın bir yolu olarak görülür. Tesbih çeşitlerinin de hem zihinsel hem de fiziksel olarak farklı faydalarının bulunduğuna inanılır.
Kehribar Tesbih Modelleri
Kehribar tesbih, tesbih çeşitleri içerisinde en popüler ve değerli olanlardan bir tanesidir. Her tesbih tutkununun mutlaka sahip olması gereken kehribar tesbih, oldukça nadir bulunduğu ve doğada kendiliğinden uzun bir sürede oluştuğu için çok değerlidir. Kehribar tesbih, aslında bir taş olmayan ve içerisinde fosilleşmiş kalıntıların bulunduğu bir reçine olan kehribardan üretilir. Kehribar taşı, yüzlerce yılda oluşur ve yerin çok alt tabakalarından oldukça zahmetli yöntemler ile çıkarılır. Özellikle damla kehribar ve ateş kehribarı, en değerli kehribar türlerindendir ve bu türden üretilen kehribar tesbih çeşitleri, çok değerli oldukları için oldukça yüksek fiyatlardan satışa sunulmaktadır.
Sıkma kehribar tesbihler, kehribar taşından üretilen diğer tesbih çeşitlerine göre çok daha uygun fiyatlıdır. Kehribar reçinesi yerine, farklı maddelerin kehribar tozu ile bir araya getirilerek sıkıştırılmasından oluşan sıkma kehribar, aynı damla kehribar ve ateş kehribarından üretilen tesbihler gibi pek çok fayda sağlar. Özellikleri reçinenin üretildiği ağacın yaşı ve türüne göre değişiklik gösteren kehribar tesbihlerin guatr ve astım gibi pek çok rahatsızlığa iyi geldiğine inanılmaktadır.
Kristal Tesbih Modelleri
Günümüzde hem erkekler hem de kadınlar tarafından sıkça tercih edilen tesbih çeşitleri, farklı farklı materyallerden değişik tarzlarda üretilmektedir. En çok tercih edilen tesbih çeşitlerinden bir tanesi de kristal tesbihlerdir. Kristal tesbihler, farklı renk ve modellerde tasarlanıp üretilmeleri sebebiyle her zevke ve beğeniye hitap edecek şekilde karşımıza çıkmaktadır. Sade ve şık görünümleri sebebiyle en çok kadınlar tarafından tercih edilen bu tesbih çeşitleri; yeşil, mavi, pembe, vizon ve hatta gümüş gibi farklı renklerde üretilmektedir.
Her zevke hitap eden kristal tesbihlerle ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bir nokta ise sahte olup olmadığının nasıl anlaşılabileceğidir. Gerçek kristal, çoğunlukla ağırlığından ve formundan kolayca anlaşılabilir. Bunun dışında emin olmak için tesbihi düşük miktarda ısıya maruz bırakmak da gerçek olup olmadığı anlamak için bir yöntemdir. Genellikle tesbih püskülü gibi şık ayrıntılarla daha da zarif bir görünüme sahip olan kristal tesbihler, en ideal mevlüt hediyeliklerinden bir tanesidir. Hem daha uygun fiyatlı olması hem de şık bir tesbih kutusu ile manevi olarak da daha değerli hale gelmesi, kristal tesbihleri en zarif ve anlamlı hediye seçenekleri arasına koymaktadır.
Ahşap Tesbih Modelleri
Tesbih çeşitleri içerisinde en popüler olanlardan bir tanesi de ahşap tesbih modelleridir. Ahşap tesbih çeşitlerinin yapımında dünyanın farklı yerlerine özgü olan ve bir kısmı oldukça nadir bulunan ağaçlardan üretilen boncuklar kullanılır. Bu özel ağaçlardan üretilen tesbihler, ağaçların bir zamanlar canlı olması sebebiyle de oldukça özel olarak kabul edilirler. Ahşap tesbihler, özellikle erkekler tarafından günlük hayatta en çok tercih edilen tesbih çeşitlerindendir. Kolay işlenebilir bir tür olması ve işçiliğinin daha zahmetsiz olması, ahşap tesbih çeşitlerinin tesbih fiyatları içerisinde en uygun fiyatlı türlerden olmasını sağlamaktadır. Ahşap tesbih çeşitlerinden bazıları aynı zamanda antibakteriyel özellikleri ile de bilinmektedir.
Kuka ve pelesenk gibi farklı türlerden üretilen ahşap tesbih çeşitleri, en yaygın olanlardandır. Kuka tesbih çeşitleri, tropikal bir ağaç türü olan kuka ağacının meyvesinden üretilmektedir. Hindistan cevizine benzer bir görünüşü olan bu meyve, en değerli ahşap tesbih modellerinden bir tanesi olan kuka tesbihlerin ana malzemesini oluşturur. Sert ve dayanıklı bir yapıya sahip olan kuka, bu malzemeden üretilen ahşap tesbih çeşitlerinin uzun yıllar boyunca kullanılmasına imkan verir. Hem oldukça şık ve estetik görünen hem de kullanımı daha kolay ve hafif olan kuka tesbih modelleri, stres ve gerginlikle baş etmeyi de kolaylaştırır. Bir başka ahşap tesbih çeşidi olan pelesenk tesbihler ise Osmanlı döneminden beri Türkler tarafından kullanılmaktadır. Aynı zamanda Mısırlıların da geçmişten beri kullandığı bir tür olan pelesenk boncuk, çok tatlı ve hafif bir kokuya sahiptir. Kullanıldıkça daha da belirgin hale gelen bu koku, ahşap tesbih kullanımının en güzel yanlarından bir tanesidir.
Tesbih Kutuları
Tesbih çeşitleri, günümüzde en çok tercih edilen mevlüt hediyeliklerinden bir tanesidir. Kristal ya da ahşap gibi farklı malzemelerden üretilen tesbihler, farklı renk ve şekillerdeki tesbih kutularının içerisinde misafirlere hediye edilir. Manevi değeri en yüksek hediyelerden bir tanesi olan bu hediye, sevdiklerimizi mutlu etmenin ve sevap işlemelerine sebep olmanın bir yoludur. Doğum günleri ya da diğer özel günlerde ise özel kutusunda ahşap ve kehribar tesbih çeşitleri, en anlamlı ve değerli armağanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.