Fıkıh Usulü - Prof.Dr. Fahrettin Atar
Ürün Özellikleri :
- Yayınevi :İFAV
- Yazar : Prof.Dr. Fahrettin Atar
- Kapak Kalitesi : Karton Kapak
- Sayfa Kalitesi : İthal Kağıt
- Sayfa Sayısı :504
- Ebat : 16 X 23.5 cm
- Ağırlık :
- Barkod :9789755481746
ÖNSÖZ
Eski milletlerin hepsinin kendilerine mahsus kanunları, hukukları vardı ve bunlar müdevven hale getirilmişti. Bununla beraber mücerret ve nazarî olarak hukuk ilminden bahseden bir eser, meydana getirilmemişti. Bu konuda ilk eseri, İmam Şafiî (ö. 204/820) er-Risâle adıyla te’lif etti. Bu faaliyet, müslümanların r.ukuk ilmi üzerinde çalışma mahsullerinin en büyüklerinden birini teşkil eder. Müslümanların usûlü’l-fıkh (hukukun kökleri, kaynakları) adını verdikleri bu ilim, hukuk felsefesinden, hükümlerinin kaynaklarından (delillerinden), teşrî’ prensiplerinden, nassların tefsir ve tatbikatından bahseder.
İslâm hukukçuları, bu sahada çeşitli metodlarla yüzlerce eser meydana getirmişlerdir. Bunlardan bir kısmı basıldığı halde bir kısmı hâlâ yazmalar halinde kütüphanelerde bulunmaktadır. Bunların da neşre hazırlanıp ilim âleminin istifadesine sunulması faydalı olacaktır. Fıkıh usulü sahasında, zamanımızda gerek diğer İslâm ülkelerinde (Arap âleminde) ve gerekse ülkemizde bazı çalışmaların yapıldığını ve Arapça yazılmış yeni neşriyattan bazılarının “İslâm Hukuk Felsefesi”, “İslâm Hukuk Metodolojisi”, “İslâm Hukuk Usulü”, “Fıkıh Usulü” adlarıyla Türkçeye terceme edildiğini görmekteyiz. Bu kitabın bu ilme küçük bir katkısı olacağı ümidindeyiz.
Şu anda İlahiyat Fakültelerinin ders programlarında İslâm Hukuk Usulü dersi yer almaktadır. Bu kitabı, öğrencilerin programda yer alan bu dersin konuiannı kolayca takip etmelerini sağlamak gayesiyle hazırlamış bulunuyoruz.
Kitabımızda bir giriş ve sekiz bölüm bulunmaktadır. Girişte fıkıh usûlünün tarifi, konusu, gayesi, tarihçesi ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde aslî ve fer’î deliller tetkike tabi tutulmuştur. İkinci bölümde, hâkim, hüküm, mahkûmun fîh konuları işlenmiştir. Üçüncü, döndüncü ve beşinci bölümlerde ".asslardan hüküm çıkarma yolları incelenmiş, lafızlarla ilgili konulara yer verilmiş, te‘âruzu’l-edille ve mekâsidü’ş-şerîa anlatılmıştır. Altıncı bölümde ictihâd, taklîd, iftâ, kazâ, tahrîc mefhumları tetkik altına alınmıştır. Yedinci bölümde fıkıh tarihi, sekizinci bölümde ise fıkıh mezhepleri incelenmiştir.
Eseri, İlmî çalışma usûllerine riâyet ederek hazırladık. Yeri geldikçe istifade ettiğimiz kaynakları dipnotlarda gösterdik. Okuyucunun, eseri kolaylıkla takip edebilmesi için, transkripsion işaretlerini uygulamadık. Fakat bazı âyet ve hadîslerle, bazı ıstılâhları Arapça harflerle vermeyi faydalı bulduk.
Bu kitabın basılmasında emeği geçenlere teşekkür eder, bu çalışmamı faydalı kılmasını Cenâb-ı Hak’tan niyaz ederim.
İstanbul 1988
Dr. Fahrettin ATAR
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 17
GİRİŞ
FIKIH USÛLÜ VE TARİHÇESİ
I-FIKIH USÛLÜ KAVRAMI 21
A-Fıkıh Usûlü İlmi, Usûl ve Fıkıh Terimleri 21
B-Fıkıh Usûlü’nün Istılâhî Tarifi 23
C-Fıkıh Usûlünün Konusu 24
D-Fıkıh Usûlü’nün Gayesi ve Faydalan 25
E-Fıkıh Usûlü İle Fıkıh ve Fıkıh Kâideleri Arasındaki Farklar 26
II-FIKIH USÛLÜ’NÜN TARİHÇESİ 30
A-Hz. Peygamber Zamanında Fıkıh Usûlü 30
B-Sahabe Zamanında Fıkıh Usûlü 31
C-Tâbiûn Zamanında Fıkıh Usûlü 32
D-Müctehid İmamlar Zamanında Fıkıh Usûlü 32
III-FIKIH USÛLÜ MESLEKLERİ, ÖZELLİKLERİ ve USÛL ESERLERİ 33
A-Fıkıh Usûlü Meslekleri ve Özellikleri 33
B-Fıkıh Usûlü Eserleri 34
BİRİNCİ BÖLÜM ŞERÎ DELİLLER
GİRİŞ: ŞER Î DELİL KAVRAMI 45
I-GENEL OLARAK ŞER Î DELİLLER 45
II-DELİL KAVRAMI 45
A-Delilin Tarifi 45
B- Delillerin Çeşitleri 46
C- Delillerin Tertip ve Sırası 48
BİRİNCİ FASIL ASLÎ DELİLLER
I-KİTÂB (KUR’ÂN) 49
A- Kitâbın Tarifi 49
B- Kitabın Özellikleri 50
C- Kur’ân’ın Hüccet Oluşu 53
D- Kur’ân’ın Hükümleri Açıklama Üslûbu 54
E- Kur’ân’ın Hükümleri Beyânı (Açıklaması) 54
F- Kur’ân’ın Hükümlere Delâleti 56
G- Kur’ân’ın İçindeki İtikadî, Ahlâkî ve Amelî Hükümler 57
II-SÜNNET 59
A- Sünnet’in Tarifi 59
B- Sünnet’in Teşri Kaynağı Oluşu 59
C- Sünnet’in Teşrîdeki Yeri 62
D- Mahiyeti İtibariyle Sünnet’in Nevileri 63
1-Kavlî Sünnet 63
2-Fiilî Sünnet 64
3-Takriri Sünnet 65
E- Senedi İtibariyle Sünnet’in Nevileri 66
1-Müsned (Muttasıl) Hadîsler 66
2-Münkatı’/ Mürsel Hadîsler 68
F- Râvîde Aranan Şartlar 69
G- Mezheplerin Ahâd Hadîslerle Amel Şartları 70
1-Hanefîler’in Hâber-i Vahidi Kabul Şartları 70
2-Mâlikîler’in Haber-i Vahidi Kabul Şartları 73
3-Şâfiîler’in Haber-i Vâhidle Amel Şartları 74
4-Hanbelîler’in Haber-i Vâhidle Amel Şartları 75
H-Sünnetin Hükümlere Delâleti 75
İ- Hz. Peygamber’in Tasarrufları 76
III- İCMÂ 78
A- İcmânın Tarifi ve Önemi 78
B- İcmânın Oluşmasının Şartları 79
C- İcmânın Hüccet Oluşu 81
D- Oluşumu İtibariyle İcmânın Çeşitleri 83
1-Sarih (Kavlî/Amelî) İcmâ 83
2-Sükûtî İcmâ 83
3-Mürekkeb İcmâ ve Üçüncü Görüş Ortaya Koyma 83
E- İcmânın Mertebeleri, Red ve İnkârı ve Neshi 84
F- İcmânın Dayanağı (Senedi) 85
G- İcmânın Mümkün Oluşu ve Fiilen Vukû Buluşu 86
H- icmânın Vukûunun İmkânsızlığı 87
İ- Asnmızda İcmânın İmkânı 87
IV-KIYAS 89
A- Kıyasın Tarifi ve Mahiyeti 89
B- Kıyas İle İctihâd Arasındaki Münasebet 91
1-Tahkîku’l-menât 91
2-Tenkîhu'l-menât 92
3-Tahricu’l-menât 93
C- Kıyasın Hüccet Oluşu 93
1-Kabul Edenlerin Delilleri 94
2-Kıyas’ı Şer’î Bir Hüccet Kabul Etmeyenlerin Delilleri 95
D-Kıyas’ın Konusu ve Sahası 96
E- Kıyasın Rükünleri 97
F- Kıyasın Rükünlerine Ait Şartlar 97
1-Aslın Hükmüyle İlgili Şartlar 97
2-Fer’ İle İlgili Şartlar 98
3-İllet İle İlgili Şartlar 99
G- İllet 99
1-İllet’in Tarifi 99
2-İllet ve Hikmet Arasındaki Münasebet 99
3-İllet’in Şartları 101
4-İllet İle Hüküm Arasındaki Münasebet 103
5-İlletlerin Nevileri 104
6-İlleti Bulma Yolları 104
H- Kıyas’ın Hükmü ve Kısımları 107
1-Kıyas’ın Hükmü 107
2-Kıyas’ın Kısımları 107
İKİNCİ FASIL
FER’İ DELİLLER
I-İSTİHSÂN 109
A- Tarifi 109
1-Dar Manada İstihsân 109
2-Geniş Manada İstihsân 110
B- İstihsânın Çeşitleri ve Dayanakları 110
1-Nass Sebebiyle İstihsân 111
2-İcmâ Sebebiyle İstihsân 111
3-Zarûret Sebebiyle İstihsân 112
4-Hafi Kıyas 112
5-Örf Sebebiyle İstihsân 113
6-Maslahat Sebebiyle İstihsân 114
C- İstihsânın Hüccet Oluşu 115
II-İSTİSHÂB 116
A- Tarifi, Mahiyeti ve Hüccet Oluşu 116
B- İstishâb Delili Üzerine Kurulmuş Kâideler 118
C- Tahkîmu’l-Hâl 118
III-MESÂLİH-İ MÜRSELE VEYA İSTISLÂH 119
A- Maslahatın Tarifi ve Çeşitleri 119
1-Zarûri, Hâcî ve Tahsînî Maslahatlar 119
2-Muteber, Merdûd ve Mürsel Maslahatlar 119
B- Mesâlih-i Mürsele ve İstıslâh 122
C- Mürsel Maslahat’ın Hüccet Oluşu 122
D- Mesâlih-i Mürseleyi Sıkı Şartlarla Hüccet Kabul Edenlerin Şartları 123
E- Mesâlih-i Mürsele’yi Hüccet Olarak Kabul Edenler ve Görüşleri 124
F- Mesâlih-i Mürseleyi Kabul Etmeyenler ve Görüşleri 125
G- Maslahat Esasına Göre Bulunulmuş Bazı İctihâdlar 125
IV-ÖRF, ÂDET VE TEÂMÜL 127
A-Örfün Tarifi 127
B- Örfün Çeşitleri 127
C- Örfün Hüccet Oluşu 129
D- Örfün Muteber Kabul Edilmesinin Şartları 130
E-Örf ile Nassın Te‘âruzu 131
F- Hükümlerin Tatbikinde Örfün Nazarı İtibara Alınması 131
G- Örf Üzerine Kurulmuş Hükümlerin Değişmesi 132
V-SAHÂBÎ KAVLİ 133
VI-ŞER’Ü MEN KABLENÂ (Bizden Öncekilerin Şerîati) 135
A- Din ve Şeriat 135
B-Şer’ü Men Kablenâ 136
1-Neshedilen Hükümler 137
2-Neshedilmeyen Hükümler 137
3-Neshedilip Edilmediği Belirtilmeyen Hükümler 137
VII-ZERÂYİ’ 139
A- Zerâyi’in Manası ve Mahiyeti 139
B-Sedd-i Zerâyi‘in Önemi 140
C-el-Hiyel ve’l-Mehâric 141
İKİNCİ BÖLÜM
ŞERÎ HÜKÜMLER
BİRİNCİ FASIL
HÂKİM
I-HÂKİM 145
II-HÜSÜN VE KUBUH (İyilik-Kötülük) 147
A- Hüsün ve Kubuh’un Manaları 147
B- Hüsün ve Kubuh Hakkında Mezheblerin Görüşleri 148
1-Hüsün ve Kubuh’un Aklîliği ve Şerifliği Meselesi 148
2-İnsanların Ahirette Sorumlu Tutulması 150
3-Akıl Hüküm Kaynağı Olabilir mi? 152
İKİNCİ FASIL
HÜKÜM ve ÇEŞİTLERİ
I-HÜKMÜN TARİFİ VE TAHLİLİ 155
II-HÜKMÜN ÇEŞİTLERİ 159
III-TEKLİFİ HÜKÜM 160
A- Teklifi Hükmün Mahiyeti 160
B-Teklîfî Hükmün Kısımları 160
IV-BEŞ UHREVÎ HÜKÜM 164
A- Vâcib/Farz 164
1-Vâcib’in Tarifi ve Farz İle Münasebeti 164
2-Bir Fiil’in Vâcip Olduğunu Gösteren Kelime ve Terkipler 165
3-İfası Yönünden Vacibin Taksimi 166
4-Edâ Edildiği Vakit Yönünden Vâcibin Taksimi 167
5-Matlûbu Bakımından Vâcibin Taksimi 169
6-Miktarı Bakımından Vâcib’in Taksimi 169
7-Mükellefi Belli Olup Olmaması Bakımından Vâcibin Taksimi 169
B- Mendûb (Sünnet - Müstehab) 170
1-Mendûb’un Tarifi, Dereceleri ve Önemi 170
2-Mendûpluk İfade Eden Kelime ve Terkipler 171
C- Haram 172
1-Haram’ın Tarifi 172
2-Haram’ın Çeşitleri 172
3-Haramlık İfade Eden Kelime ve Terkipler 173
D-Mekruh 174
1-Tarifi ve Çeşitleri 174
2-Mekruhluk İfade Eden Kelime ve Terkipler 174
E-Mubâh 175
1-Tarifi, Mahiyeti ve Çeşitleri 175
2-Mubahlık İfade Eden Kelime ve Terkipler 175
V-AZİMET ve RUHSAT 177
A- Azimet 177
B- Ruhsat 177
VI-VAZ’Î HÜKÜMLER 180
A- Vaz’î Hükmün Tarifi ve Kısımları 180
B- Vaz’î Hükümler 181
1-İllet 181
2-Sebep 182
3-Şart 184
4-Alâmet 186
5-Rükün 187
6-Mâni1 187
ÜÇÜNCÜ FASIL
el-MAHKÛMU ALEYH (MÜKELLEF)
I-MÜKELLEF ve MÜKELLEFİYET ŞARTLARI 189
II-EHLİYET 191
A-Ehliyetin Tarifi 191
B-Ehliyetin Çeşitleri 191
1-Vücûb Ehliyeti 191
2-Edâ Ehliyeti 192
III-EHLİYET ARIZALARI 194
A- Semavî Ehliyet Arızalan 194
1-Çocukluk 194
2-Cünûn (Akıl Hastalığı) 196
3-Ateh (Akıl zayıflığı) 197
4-Uyku ve Baygınlık 198
5-Unutma 198
6-Hayız ve Nifas Hali 198
7-Ölüm Hastalığı 198
8-Ölüm 199
9-Kölelik 199
B- Mükteseb Ehliyet Arızalan 200
1-Bilmemek 200
2-Sarhoşluk 200
3-Şaka 202
4-İkrah 203
5-Hata 205
6-Sefeh 206
7-Yolculuk 207
DÖRDÜNCÜ FASIL
el-MÂHKÛMU FÎH (Mükellefin Fiilleri)
I-TEKLİF ve MÜKELLEF KILMANIN ŞARTLARI 209
II-KUDRET-MEŞAKKAT ve TEKLÎFÜ MÂLÂYUTÂK 210
A- Kudret ve Meşakkat 210
B- Teklîfü Mâla Yutak 211
C- Allah ve Kul Hakları 213
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
LAFZÎ USÛL KÂİDELERİ
GİRİŞ: HÜKÜM ÇIKARMA KÂİDELERİ 217
I-NASSLARDAN HÜKÜM ÇIKARMA VE KÂİDELERİ 217
II-LİSANA AİT USÛL KÂİDELERİ 219
BİRİNCİ FASIL
ŞÜMÛL YÖNÜNDEN LAFIZLAR
I- HASS LAFIZ ve ÇEŞİTLERİ 221
A- Hass Lafız 221
B- Mutlak 223
C- Mukayyed 224
D-Emir 228
E- Nehiy 235
II-ÂMM ve TAHSİS 238
A- Âmm 238
B- Tahsîs 249
III- MÜŞTEREK, MÜEVVEL ve eI-CEM‘Ü’L-MÜNEKKER 254
A- Müşterek 254
B- Müevvel 257
C- el-Cem‘u’l-Münekker 258
İKİNCİ FASIL
MANASI AÇIK VE KAPALI LAFIZLAR
I-MANASI AÇIK LAFIZLAR 261
A- Zâhir 261
B- Nass 262
C- Müfesser 263
D- Muhkem 264
II-MANASI KAPALI LAFIZLAR 265
A- Hafi 265
B-Müşkil 266
C- Mücmel 267
D- Müteşâbih 267
ÜÇÜNCÜ FASIL
KULLANILDIĞI YER VE HALE GÖRE MANALARI DEĞİŞEN LAFIZLAR
I-HAKİKAT ve MECAZ 269
A- Hakikat 269
B- Mecaz 271
II-SARİH ve KİNÂYE 276
A- Sarih 276
B- Kinaye 277
DÖRDÜNCÜ FASIL
DELÂLET YÖNÜNDEN LAFIZLAR
I-LAFZIN MANAYA DELÂLETİ 279
A- Nassın İbâresi 280
B- Nassın İşâreti 280
C- Nassın Delâleti 281
D- Nassın İktizâsı 282
II-MEFHÛMU’L-MUHÂLİF 284
A- Mefhûmun Kapsamı 284
B- Mefhûmu’l-Muhâlifin Nevileri 285
C- Mefhûmu’l-Muhâlifin Hüccetliği 289
III-FÂSİD İSTİDLALLER 294
BEŞİNCİ FASIL
BEYÂN VE EDÂTLAR
I-BEYÂN 297
A- Beyânın Tarifi 297
B- Beyânın Nevileri 297
II-EDÂTLAR (HURÛFU’L-MEÂNİ) 304
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TEÂRUZU’L-EDİLLE VE ÇÖZÜM YOLLARI
BİRİNCİ FASIL
TE'ÂRUZU’L-EDİLLE
I-TEÂRUZUN MANASI VE MAHİYETİ 309
II-TE ARUZUN CÂİZ ve VÂKİ OLUP OLMADIĞI 310
III-TE ÂRUZUN RÜKNÜ ve ŞARTLARI 313
A- Te‘âruzun Rüknü: Kuvvete Eşitlik 313
B- Te'âruzun Şartları 313
IV- ARALARINDA TE ÂRUZ VÂKİ OLAN DELİLLER 315
İKİNCİ FASIL
TE'ÂRUZU GİDERME YOLLARI
I-NESİH 318
II-TERCİH 328
III-CEM’ VE TEVFÎK 333
IV-TERK (TESÂKUT) 338
BEŞİNCİ BÖLÜM
HİKMETÜ’T-TEŞRÎ’ ve MAKÂSIDÜ’Ş-ŞERÎA
BİRİNCİ FASIL
HİKMETÜ’T-TEŞRΑ
I-HİKMET—ĞÂYE—İLLET-İ GÂİYYE KAVRAMLARI 343
II-KULLARIN FİİLLERİ ve HİKMET 345
III-ALLAH’IN FİİLLERİ ve HİKMET 345
IV-ŞER'Î HÜKÜMLER ve HİKMET 347
İKİNCİ FASIL
İSLÂM’IN GAYE VE MAKSADLARI
(MAKÂSIDÜ’Ş-ŞÂRİ’)
I-ŞÂRİ İN HÜKÜM KOYARKEN GAYE VE MAKSADI 349
II-MASLAHAT 351
A- Maslahat Kavramının Tarifi ve Şartları 351
B- Maslahatın Çeşitleri : 352
I- Şeri atın Maksadlarının Neticesi Olan Küllî Kâideler 356
E- .Maslahat ve Hikmetlerin Tahakkuk Edip Etmemesi 356
E- Bir Hükümde Maslahat İle Mefsedetin Te’âruzu 358
r- Maslahatın Son Bulması İle Hükmün Son Bulup Bulmaması 359
ALTINCI BÖLÜM
İCTİHÂD, TAHRÎC, TAKLÎD, TELFÎK, İFTÂ, KAZÂ
- İCTİHÂD 365
A- Tarifi 365
B- İçtihadın Sahih Olmasının Şartları 366
C- İçtihadın Hükmü 366
D- İctihâd Ehliyeti (Müctehidlik Şartları) 366
E- İçtihadın Bölünüp Bölünemeyeceği 370
F- İctihâdın Mahalli: (İçtihadın Sahası) 370
G- İctihâdü’r-Re’y ve İçtihadın Çeşitleri 371
H- İçtihada Duyulan İhtiyaç 372
İ- İctihâd Usûlü 373
J- Tabakâtu’l-Fukahâ (Müctehidlerin İlmî Kudretlerine Göre Dereceleri) 376
1-Hanefîler’in Taksimi 376
2-Şâfiîler’in Taksimi 378
II-TAHRÎC 380
A- Tahrîc’in Manası ve Mahiyeti 380
B- Tahrîc Usulü 380
C- Tahrîc Ehliyeti 381
III-TAKLÎD 382
A- Taklîd ve İttibâ’ Kavramları 382
B- Taklidin Hükmü 382
C- Mezheblerin Taklîd Edilmesi 385
D- Mezheb Hükmü İle Nasslarm Te'âruzu 386
IV-TELFÎK 387
A- Telfîk’in Manası 387
B- Telfîk’in Çeşitleri ve Hükmü 387
V-İFTÂ 389
A- Fetvânın Tarifi 389
B- Fetvâ Yetkisi 389
C- Fetvâ Verme Usulü (Genel Olarak) 390
D- Mâliki Mezhebi’nde İftâ Usulü 391
E- Hanbelî Mezhebinde İftâ Usûlü 392
F- Şâfiî Mezhebinde İftâ Usûlü 392
G- Hanefî Mezhebinde İftâ Usûlü 393
VI-KAZÂ 397
A- Kazânın Manası 397
B- Kaza’nın Unsurları (Erkânu’l-Kazâ) 398
C- Hâkim ve Hüküm Verme Yetkisi 399
D- Mahkemede Uygulanan Kanunlar 399
E- Hüküm Verme Usulü 400
F- Osmanlı Devletinde Hüküm Verme Usulü 401
G- Kaza ile İftâ Arasındaki Farklar 402
YEDİNCİ BÖLÜM
FIKIH TARİHİ
BİRİNCİ FASIL
FIKIH KAVRAMI
I-FIKHIN TARİFİ, KONUSU, TASNİFİ ve GAYESİ 407
A- Fıkhın Tarifi 407
B- Fıkhın Konusu ve Şümûlü 407
C- Fıkhî Hükümlerin Taksim ve Tasnifi 408
D- Fıkhın Gayesi 409
II-FIKHIN KAYNAKLARI ve İSLÂM’IN HUKUK İLMİNE HİZMETLERİ 410
A- Fıkh (İslâm Hukuku)’ın Özellikleri 410
B- Fıkıh (İslâm Hukuku)’ın Kaynakları 410
C- İslâm’ın Hukuk İlmine Hizmetleri 411
İKİNCİ FASIL
FIKIH TARİHİ VE DEVİRLERİ
I-Hz. PEYGAMBER DEVRİNDE FIKIH 413
A- Genel Olarak 413
B- Mekke ve Medine Devirleri 415
C- Bu Devirde Fıkhın Kaynakları 416
D- Hz. Peygamber Devrinde İctihâd 416
E- Bu Devirde Fıkhın Mümeyyiz Vasıfları 417
F- Hz. Peygamber Devrinde Tedvin 418
II-SAHABE DEVRİNDE FIKIH 419
A- Bu Devrede Fıkhın Kaynakları 419
B- Re’yin Mahiyeti ve Re’y’e En Çok Başvuran Sahâbîler 420
C- Sahâbe Devrinde İhtilâflar ve Sebepleri 421
D- Bazı İctihâdlar 422
E- Fakîh Sahâbîler 424
F- Sahâbe Devrinde Tedvin 425
III-TÂBİÛN DEVRİ 426
A- Tâbiûn Devrinde Fıkhın Kaynakları 426
B- Tâbiûn Devrinde Fıkhî Gelişmeler ve İhtilâflar 427
C- Fıkıh Sahasında Tedvin Hareketlerinin Başlaması 427
D-Ehli Rey ve Ehl-i Hadîs Mektepleri 428
E-Tabiun Devrinde Sünnet 430
F TScnlr- Devrinde Yetişen Fakihler 431
İMAMLAR DEVRİNDE FIKIH 432
Fıkhın Gelişme Sebebleri 432
E- rMezheblerinin Ortaya Çıkışı ve Fıkhî Istılahların Doğuşu 434
1 -KUD DEVRİNDE FIKIH 435
—Eâriıc Devrinin Fıkhî Özellikleri ve Taklid 435
E- _i-ud Devrinde Fıkhî Tedvîn 437
C- îcnhâd Kapısının Kapanıp Kapanmaması 438
I- TaMid Devrinde Yetişen Başlıca Fakihler 439
V DURAKLAMA DEVRİNDE FIKIH 441
A 3u Devrin Fıkhı Özellikleri ve Duraklama 441
3-Fıkhî Tedvin 441
E- Duraklama Devrinde Yetişen Başlıca Fakihler 442
EH- KANUNLAŞTIRMA DEVRİNDE FIKIH 445
A Bu Devrin Fıkhî Özellikleri ve Kanunlaştırma Faaliyetleri 445
B- Fıkıh Bilginleri 446
SEKİZİNCİ BÖLÜM
FIKIH MEZHEPLERİ
BİRİNCİ FASIL
FIKHÎ MEZHEB KAVRAMI
I-MEZHEB İN TARİFİ, MAHİYETİ ve ORTAYA ÇIKIŞI 449
A- Mezhebin Tarifi 449
B- Mezheb İmamı 449
C- Fıkıh Mezheplerinin Ortaya Çıkışı 450
II-EHL-İ RE Y ve EHL-İ HADÎS 450
A- Ehl-i Hadîs ve Ehl- Re’y 450
B- Re’y Kavramı ve Re’y Taraftarı Fakihler 451
III-SÜNNÎ MEZHEP, YAŞAYAN-YAŞAMAYAN MEZHEPLER 454
A- Sünnî - Sünnî Olmayan Mezhepler 454
B- Yaşayan Fıkıh Mezhepleri 454
C- Yaşamayan Fıkıh Mezhepleri 454
IV-MEZHEPLERİNİN İHTİLÂF SEBEPLERİ 457
V-MEZHEPLERİN İÇTİMAÎ VE HUKUKÎ HAYATTAKİ YERİ VE ÖNEMİ 459
VI-MEZHEPLERİN YAYILMA ÂMİLLERİ ve COĞRAFİ YAYILIŞI 460
İKİNCİ FASIL
DÖRT MEZHEB
I- GENEL BİLGİLER
II-HANEFÎ MEZHEBİ 464
A- Hanefî Mezhebi İmamı Ebû Hanîfe 464
B- Ebû Hanîfe’nin Talebeleri 467
1-Ebû Yûsuf (113-182 / 731-798) 467
2-İmam Muhammed (132-189/749-805) 468
3-Ebû Hanîfe’nin Diğer Talebeleri 469
C- Hanefî Fıkhının Tedvini 470
D- Hanefî Mezhebinin Fıkıh Kitapları 473
1-Zâhiru’r-Rivâye Kitapları 473
2-Nevâdir Kitapları 474
3-Vâkıât Kitapları 474
III-MÂLİKİ MEZHEBİ 476
A- Mezhebin İmamı Mâlik b. Enes (93-179/712-795) 476
B- Mâlikî Mezhebinin Tedvini 477
C- İmam Mâlik’in Talebeleri 477
D- Mâlikî Mezhebinin Fıkıh Kitapları 478
IV-ŞAFİÎ MEZHEBİ 479
A- Mezheb İmamı İdris eş-Şâfiî (150 - 204 / 767 - 819) 479
B- Şâfiî Fıkhının Tedvini ve İmam Şâfiî’nin Talebeleri 480
C- Şâfiî Mezhebine Ait Bazı Fıkıh Kitapları 481
V-HANBELÎ MEZHEBİ 482
A- Mezheb İmamı Ahmed b. Hanbel (164-241 / 781-855) 482
B- Hanbelî Fıkhının Tedvini ve İmam Ahmed’in Talebeleri 483
C- Hanbelî Mezhebi’nin Fıkıh Kitapları 484
ÜÇÜNCÜ FASIL
YAŞAMAYAN ve SÜNNÎ OLMAYAN MEZHEBLER
I-YAŞAMAYAN MEZHEBLER 485
A- Evzâî Mezhebi 485
B- Sevrî Mezhebi 485
C- Leys b. Sa’d Mezhebi 485
D- Süfyân B. Üyeyne Mezhebi 485
E- Zâhirî Mezhebi 486
F- Taberî Mezhebi 486
II-SÜNNÎ OLMAYAN MEZHEBLER 487
A- Hâriciye Mezhebi 487
B- Şîa Mezhebi 488
BİBLİYOGRAFYA 491
KARMA İNDEKS 495