İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi - Prof. Dr. Ziya Kazıcı
Ürün Özellikleri :
- Yayınevi : İFAV
- Yazar : Prof. Dr. Ziya Kazıcı
- Kapak Kalitesi : Karton Kapak
- Sayfa Kalitesi : İthal Kağıt
- Sayfa Sayısı : 529
- Dil : Türkçe
- Ebat : 16 X 23.5 cm
- Ağırlık : 650 gr
- Barkod : 9789755482057
ÖNSÖZ
Medeniyetin, maddî ve mânevi bütün unsurlarını bünyesinde toplayıp geliştiren İslâm, ilahi bir sistemdir. Bu sebeple Müslümanlar, İlahî vahyin, tedricî bir surette geliştirmeye çalıştığı medenî anlayışı, bir hayat nizamı olarak kabul ettiler.
Siyasî bir çevre içinde ortaya çıkan İslâm, nev-i şahsına münhasır bir özellik taşır. Tabir caizse o, İlahî bir medeniyettir. Bu, onun birçok müessesesinin temelinde İlahî hükümlerin bulunduğu mânâsına gelmektedir.
Bilindiği gibi "İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi", Hz. Peygam-berden bu yana geçen, bütün Müslüman toplumların yaşayış tarzını, ekonomik, sosyal, dinî, İdarî, fikrî, teknik vs. gibi müesseselerini incelemektedir. Bu sayede biz, ilk Müslüman toplumlardan başlayıp günümüze kadar gelen ve değişik zaman ile mekân içindeki toplumun nasıl yaşadığını, nasıl dü-şündüğünü, neler yapmak istediğini, neyi başarıp neyi başaramadığını tesbit etme imkânını bulmaktayız. Bu bakımdan müesseseleri, "toplum ve devletlerin tarih sahnesinde kuruluş, gelişme, aldıkları şekil ve geçirdikleri merhaleleri gözler önüne seren canlı örnekler yekûnu" diye tarif etmek mümkündür. Bununla beraber İslâm müesseselerini ve dolayısıyla İslâm medeniyetini tanıyıp, onun insanlığın hizmetine sunduğu imkânları tedkik edip gün ışığına çıkarmak sanıldığı kadar kolay bir şey değildir.
Bu araştırmamızda konuları "dinî", "İdarî", "İktisadî" "adlî" "teknik", "fennî", "İlmî" ve siyasî" gibi bölümlere ayırmadık. Zira İslâm medeniyet ve teşkilâtlarını, yukarıda belirtilen bir kategoride mütalaa etmek, kanaatimizce konunun başka yönlerini eksik bırakmak olurdu. Mesela Şeyhülislâm, günümüz Milli Eğitim ve Adâlet Bakanlıkları ile Diyânet İşleri Başkanlığı'nın bütün görevlerini üstlenmiş bir yetkilidir. Bu bakımdan onun faaliyet ve yetki alanını sadece bir görevle sınırlamak mümkün değildir. Aynı şekilde günümüz uygulamasına göre malî bir mükellefiyet olarak kabul edilmesi gereken zekât ve öşür, aynı zamanda dinî birer vecibedirler. Keza kadı, bulunduğu şehrin hem adlî, hem askerî, hem de beledî yöneticisidir. Bu sebeple kadılığı bu üç bölümden hangisine koyarsanız koyun öbür bölümlerde bir eksiklik meydana gelecektir. Medeniyetin gelişmesinde gerekli olan ilim ve vasıtaları bakımından da durum böyledir. Sözgelimi tıb, hem insanların ıstırabım dindirmeye yönelik bir faaliyet alanı, hem de insanlara hizmet sebebiyle Allah rızasını kazanma vesilesi olan bir alandır. Bu sebeple biz, müesseseleri bir ayırıma tabi tutmadan müstakil bölümler olarak ele almayı uygun bulduk.
Günümüz İslâm dünyasında İslâm medeniyeti ve müesseseleri ile ilgili birçok eserin yazıldığı ve araştırmanın yapıldığı bilinmektedir. Fakat bütün bu araşürma ve eserlerde dikkati çeken husus, hemen hemen hepsinin, Müslüman Arap dünyasında kurulmuş devletlerin medeniyet ve müesseselerine ağırlık vermiş olmasıdır. Sadece Abbâsîlerle olan münasebetlerinden dolayı Büyük Selçuklulardan biraz bahsedilir. Bununla beraber İslâm dünyasının diğer devletleri (Osmanlılar gibi) tarafından geliştirilen ve âdeta başlı başına bir medeniyet olan Osmanlı medeniyet ve müesseselerine ya hiç veya çok az temas edilir. Gördüğümüz kadarı ile bu durum, dil ve kaynaklara ulaşılamamasmdan doğmaktadır.
Bu çalışmamızda, Hz. Peygamber döneminden başlamak üzere, Müslüman Arap dünyasının medeniyet ve müesseseleri yanında, tarihî seyri içinde diğer Müslüman ve Müslüman-Türk Devletleri'nin müesseselerine de yer verildi. Özellikle, bir kıta görünümündeki geniş topraklar üzerinde hakimiyetini tesis etmiş bulunan ve farklı din, dil, ırk, örf ve âdetlere sahip toplulukları asırlarca adil bir şekilde idare etmiş olan Osmanlı Devleti teşkilâtına yeterince yer verdik. Müslüman devletlerin hayatiyet sırlarını teşkil eden bu müesseseler, arşiv belgeleri ile temel kaynakların ışığı altında değerlendirildi. Bu sebeple, araştırmamızın büyük bir boşluğu dolduracağı kanaatindeyiz.
Dr. Ziya KAZICI
İÇİNDEKİLER
Önsöz 9
Giriş 11
BİRİNCİ BÖLÜM
MEDENİYET
Medeniyet 17
Kültür 19
İslâm Medeniyeti 23
İslâm Medeniyetinin Kaynakları 40
Kur'ân 41
Sünnet 42
İslâm Medeniyetinin Batı'ya geçiş yollan 44
İslâm Medeniyetinin Bazı Değerleri 50
1-Adâlet 50
2-Hoşgörü 58
İKİNCİ BÖLÜM
İSLÂM MÜESSESELERİ
İslâm Müesseseleri 83
İslâm Müesseselerinin Kaynakları 87
Arşiv Belgeleri 88
Vakfiyeler 91
Tarihler 93
Tabakat ve Biyografi Kitapları 94
Seyahatnâmeler 96
Yapı ve Konaklama Yerleri 99
Paralar 100
Hilâfet 103
Emevîler Döneminde Halifelik 118
Emevî Halifeleri 122
Abbasîler Döneminde Halifelik 122
Abbasî Halifeleri 126
Fâtımîlerde Halifelik 127
Fâtımî Halifeleri 129
Endülüs Emevî Halifeliği 130
Endülüs Emevî Halifeleri 132
Mısır'da Abbasî Halifeliği 132
OsmanlIlar Döneminde Halifelik 134
Osmanlı Halifeleri 140
Vezirlik 149
Divân 168
Selçuklu Dönemi 179
Osmanlılar Döneminde Divân 182
Divân Çeşitleri 184
Adlî Teşkilat 189
Kadılık 190
Kadi'l-Kudatlık 200
Osmanlılar Döneminde Kadılık 205
Kadıaskerlik 212
Mezâlim 216
Hisbe 225
Muhtesibliğe Tayin İçin Aranan Şartlar 230
Şeyhülislâmlık 239
Şeyhülislâm Tabiri 239
Şeyhülislâmlığın Zuhuru 241
İlk Şeyhülislâm 243
Şeyhülislâmlığın Ehemmiyet Kazanması 244
Şeyhülislâmlığın Sona Ermesi 247
Şeyhülislâmın Tayin ve Azli 250
Şeyhülislâmın Vazife ve Selahiyeti 252
Şeyhülislâmın Maiyyeti 255
Şeyhülislâm Maaşı 261
Osmanlı Şeyhülislâmları 264
NakibüT-Eşraflık 267
İmamlık 272
Vakıf 280
A.Vâkıfta Aranan Şartlar 281
B.Vakfedilen Malda Aranan Şartlar 282
Vakfiye 284
Vakfın Tarihçesi 287
Vakıfların Menşei 295
Vakıfların İdaresi 298
Vakıfların Hizmet Sahaları 302
Cami 303
Tekke 305
İmâret 309
Medrese 311
Kervansaray 312
Hastahane 317
Hamam 319
Çarşı, Arasta ve Bedesten 323
Çeşme 326
Eğitim ve Öğretim 330
Medrese Öncesi Eğitim 335
1.Küttâb 335
2.Kur'ân ve İslâm Dini Esaslarının Öğretildiği Küttâb 337
3.Cami 338
Saraylar 343
Kitapçı Dükkânları 344
Bilginlerin Evleri 345
Edebî Salonlar 345
Bâdiye (Çöl) 349
Medrese Dönemi 350
A.Osmanlı Öncesi 353
a.Dâru'l-Hadis 364
b.Dâru't-Tıb 365
c.Dâru'l-Kurrâ 367
B.Osmanlı Dönemi 371
İhtisas Medreseleri 382
1.Dâru'l-Hadis 382
2.Dâru't-Tıb 383
3.Dâru'l-Kurrâ 386
1.Medresenin Diğer Müesseselerle Olan İlgisi 389
2.Medreselerin Bina ve Müştemilatı 391
3.Medrese Öğretim Kadrosu 395
a.Müderris (Profesör) 395
b.Muid (Asistan) 396
c.Müfîd (Doçent) 398
d.Talebe 398
Ahilik 401
Haberleşme (Berid) 418
Vergi ve Toprak 441
A.Arazi-i Öşriyye 443
B.Arazi-i Haraciyye 443
OsmanlIlarda Tımar 448
Vergi 450
A.Müslümanlarla İlgili Vergiler 450
1.Zekât 450
2.Öşür 452
B.Gayr-i Müslimlerle İlgili Vergiler 453
1.Cizye 453
2.Haraç 458
Vergi Çeşitleri 461
Beytü'l-Mal 465
Askeri Teşkilat 467
Hz. Peygamber ve Hulefa-i Raşidin Döneminde Askerî Teşkilat 474
Emevîler Döneminde Askerî Teşkilat 482
Abbâsîler Döneminde Askerî Teşkilat 483
Selçuklularda Askerî Teşkilat 486
OsmanlIlarda Askerî Teşkilat 487
A.Yaya ve Müsellemler 488
B.Osmanlı Kara Ordusu 490
a.Kapıkulu Askerleri 490
1.Kapıkulu Piyadesi 491
a.Acemi Ocağı 491
b.Yeniçeri Ocağı 497
2.Kapıkulu Süvarisi 500
C.Eyalet Askerleri 501
a.Yerli Kulu 501
b.Serhad Kulu 501
c.Tımarlı Sipahiler 501
D.Osmanlı Donanması 502
BİBLİYOGRAFYA
Arşiv Belgeleri 505
Kanunnâmeler 506
Tarih ve Tabakatlar 506
Umumi Kaynaklar 507
Araştırmalar 508
İndeks 515