Sahih-i Buhari Muhtasar-1509 (002659)

Sahih-i Buhari

Baskı

İstanbul 2014

Dil

TÜRKÇE

Sayfa Sayısı

1108

Cilt Tipi

Ciltli

İMAM BUHARİ ve SAHİHİ

İmam Buhârî, hicrî 194 senesinde Cuma günü doğdu, hicri 256'da Ramazan bayramı arefesi olan Cumartesi gecesi vefat etti. Onun şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Sahih'i altıyüz bin hadis arasından 16 yılda çıkardım. Kitabıma koyduğum her hadis için mutlaka gusül abdesti alıp iki rekât namaz kıldım". İmam Buhari'nin faziletleri sayılamayacak kadar çoktur. Bunlardan birisi on iki yaşında iken hadis ezberlemeye başlamasıdır. Pek çok hocadan hadis almıştır. O şöyle demiştir: "Bin seksen kişiden hadis aldım, bunlar arasında yalnızca hadis hocaları bulunmaktadır. Hepsi de şöyle diyorlardı: 'İman; söz ve amelden oluşur, artar ve eksilir'". Ondan yüz bine yakın kişi rivayette bulunmuştur. Daha küçük yaşta iken yetmiş bin hadisi serd usulü ile ezbere biliyordu. Bir kitabı tek bir bakışta ezberlerdi. Ramazan ayında teravih namazından sonra Kur'an'ın üçte birini okurdu. Duası makbuldü. es-Sahih adlı eseri sünneti içeren kitapların en sağlamıdır.

SAHİH-I BUHARİ'YI RİVAYET EDEN ALİMLER

1.  Firebrî (? - 320 h.) : Güvenilir bir alim ve muhaddis olan Ebû Abdullah Muhammed İbn Yusuf İbn Matar İbn Sâlih İbn Bişr el-Firebrî, e-Câmiu's-sahîh'i Ebû Abdullah el-Buhârî'den rivayet etti. Bu kitabı Firebir'de ondan iki kere dinle­di. Güvenilir, verâ sahibi bir kimse idi. Ondan pek çok kişi rivayette bulunmuştur. Bunlar arasında; Ebû Ali İbn es-Seken, Küşmîhenî, Keşânî, Cürcanî yer almaktadır. H.320 yılında, doksan yaşlarına yaklaştığı sırada vefat etti. Allah rahmet eylesin.
2.  Ebû Talha el-Pezdevî (? - 329 h.): Mansûr İbn Muhammed İbn Ali İbn Kureyne İbn Seviyye el-Pezdevî en-Nesefî. İbn Mâkûlâ güvenilir biri olduğunu söyleyerek onun hakkında şöyle demiştir: "O, el-Câmiu's-sahîh'i Buhârî'den nakleden son kişidir. 329 senesinde vefat etmiştir".
3.  Hafız Şerefüddin el-Yûnînî (621-701 h.): Şerefüddin Ebû'l-Hüseyn Ali İbn Ahmed İbn Abdullah el-Yûnînî, el-Ba'lebekkî, el-Hanbelî. Hafız Zehebî'nin Tezkiretü'l-Huffâz adlı eserinde de belirttiği gibi, hafız ve şehid bir hadis âlimiydi. Zebîdî, İblî, Zekî el-Münzirî, Reşîd el-Attâr, İbn Abdisselam ve benzeri başka alimler­

den hadis dinlemiştir. Hâfız İbn Hacer ed-Dürerü'I-kâmine adlı eserinde şöyle demiş­tir: "Hadise ve onun zabtına özen göstermiştir. İbn Mâlik'e Buhârî'yi tashih ederek okumuş, İbn Mâlik de ondan rivayet yoluyla bunu dinlemiştir. İbn Mâlik'e pek çok faydalı bilgi yazdırmıştır. Dili çok iyi bilir, metinlerin çoğunu ezberler, senetlerini bilir­di. Kendi bölgesinde önde gelen bir âlimdi. İnsanlar ondan ilim almak için kendisini ziyarete gelirlerdi. Dımaşk'a birkaç kez gitmiş ve orada hadis rivayet etmiştir. Sahih-i Buhârî'yi ise birkaç kez rivayet etmiştir".

el-Yûnînî: Ba'lebek şehirlerinden "Yunîn" adı verilen şehre mensup olan kişi demektir.
Üstad Ahmed Şâkir rahmetullâhi aleyh şöyle demiştir: Yûnîniyye nüshası Sahih-i Buhârî nüshaları içinde en güvenilir nüshadır. H. 923'te vefat eden büyük alim Kastallânî kitabın metnini tahkik ve harekelerini belirlemede harfi harfine, kelimesi kelimesine bu nüshayı esas almıştır. Kastallânî'nin Irşâdü's-sarî adı verilen şer­hinin en büyük ayrıcalığı da budur. Bu, ilim ehli arasında meşhur bir şerhtir.
Hâfız Ebû'l-Hüseyn Şerefüddîn el-Yunînî Sahih-i Buhârî1 ye çok önem verir, onunla çok ilgilenir, onun zabtı, tashihi ve Hâfız'ın rivayet ettiği sahih asıllarla karşılaştırılmasıyla meşgul olurdu. Öyle ki Hâfız Şemsüddin ez-Zehebî onun Sahih'i bir yılda on bir kere sahih asıllarla karşılaştırdığını nakletmiştir.
Hâfız el-Yûnîni, Sahîh-i Buhârî'yi başkalarına aktarmak için Dımaşk'ta İbn Mâlik ve fazilet sahibi bir grubun da hazır bulunduğu oturumlar yapmıştır. Bu insanlar on­dan güvenilir asılları toplamışlar, Yunînî de onlara yetmişbir oturumda karşılaştırma yaparak ve tashih ederek Sahîh-i Buhârî1 yi okumuştur. Yûnînî bu oturumlarda oku­yan ve anlatan bir ilim adamı kimliğinde idi. İbn Mâlik -ki o Yûnînî'den yirmi yaş daha büyüktür- dinleyen ve rivayet eden bir öğrenci idi. Dinleyenin yaşı hocadan büyük olsa bile, rivayet ve dinleme açısından güvenilir hocalardan hadis alma konu­sunda selef-i salihîn âlimlerinin âdeti bu idi. Bizzat Yûnînî de bu oturumlarda; kitap­ta yer alan Arapça lafızları zaptetme, rivayet yolları ve tashih konusunda İbn Mâlik'e öğrencilik yapmış, ondan istifade etmiştir. En güçlü görüşe göre bu oturumlar h. 668 yılında yapılmıştır.
Hâfız Yûnînî, kendisinin ve yanındakilerin, Sahîh-i Buhârî'yi karşılaştırdıkları güvenilir asılları beyan etmiş, Kastallânî bunu şerhinde aktarmış ve Sultâniye baskı­sının musahhihleri ondan bunu nakletmiştir. Bu nüsha, Hafız Ebû Zer, Hafız el-Asîlî ve Hafız Ebû'l-Kâsım ed-Dımaşkî'nin dayandığı temel kaynaktır.

1.  Hammâd İbn Şâkir (? - 311 h.) : Ebû Muhammed en-Nesefî. Güvenilir bir muhaddis ve imamdır. İbn Seviye lakabıyla anılır. İsa İbn Ahmed el-Askalânî, Muhammed İbn İsmâil el-Buhârî, Ebû İsa et-Tirmizî ve bir grup hadis aliminden na­killerde bulunmuştur. Sahih-i Buhârî râvilerinden biridir. Pek çok kişi kendisinden nakillerde bulunmuştur.
2.  el-Cürcânî (?): Ali İbn Ahmed İbn Abzülaziz el-Cürcânî. el-Muhtesib laka­bıyla anılır. Sahîh'i Firebrî'den rivayet etmiştir. Ömer İbn Büceyr'den ve bir grup ha­dis âliminden hadis dinlemiş, Hâkim vb. âlimler de ondan hadis rivayet etmişlerdir.
3.  Mehâmilî (230-335 h.) : Kadı, İmam, güvenilir muhaddis olan Ebû Abdullah Hüseyn İbn İsmâil İbn Muhammed İbn İsmail İbn Saîd İbn Eban ed-Dabbî el-Mehâmil. es-Sünert isimli eserin musannifi olup Muhammed İbn İsmail el-Buhârî de dâhil olmak üzere pek çok kişiden hadis dinlemiş, Taberânt, Dârekutnt, İbn Şâhin vb. pek çok hadis alimi de kendisinden hadis nakletmiştir.
4.  Kerîme: (? - 463 h.) : Hadis âlimi değerli ve fazilet sahibi bir hanım Ümmü'l-kirâm Kerîme bt. Ahmed İbn Muhammed İbn Hâtem el-Merveziy- ye. Mekke'de Allah'ın hareminde mücavir olarak yaşamıştır. Sahîh'in ravileri olan Küşmihenî, Zahir İbn Ahmed es-Serahsî ve İbn Bâbeveyh el-lsbahânî'den Sahîh-i Buhâri'yi pek çok defa dinlemiştir. H. 463 yılında vefat etmiştir.
5.  Ebû Zer el-Herevî (355 h. - ?): Ebû Zer Abd İbn Ahmed İbn Muhammed İbn Abdullah İbn Gufeyr İbn Muhammed el-Ensârî el-Horasânî el-Herevî el-Mâ- likî. Hafız, imam ve harem-i şerif âlimlerindendir. Sahih1 i üç kişiden rivayet etmiştir: Müstemlî, Hamevî, Küşmihenî. Kendisi 355 yılında doğduğunu söylemiştir.
6.  el-Müstağfirî (? - 432 h.): Hâfız ve allâme muhaddis olan Ebû’l-Abbas Cafer İbn Muhammed İbn el-Mu'tez İbn Muhammed İbn el-Müstağfir İbn el-Feth en- Nesefî. Ma'rifetü's-sahâbe, Târihu Nesef, ed-Deavât, el-Menâmât, Delâilü'n-rıübüvve, Fedâilü'l-Kur'ân, eş-Şemâil gibi pek çok eserin müellifi olduğu bilinmektedir. 350 h. yılından sonra doğmuş, 432 h. yılında vefat etmiştir.
7.  el-Müstemlî (?): Muhaddis imam olup hadis almak ve hadis öğrenmek için uzun seyahatler yapmış güvenilir bir âlimdir. Ebû İshak İbrahim İbn Ahmed İbn İbrahim İbn Ahmed İbn Dâvud el-Belhî el-Müstemlî adıyla bilinir. Sahih'i 314 yılında dinlemiş ve Firebrî'den nakletmiştir.
8.  el-Küşmîhenî (? - 389 h.): Ebû'l-Heysem, Muhammed İbn Mekkî İbn Muhammed İbn Mekkî İbn Zerrâ' İbn Hârûn el-Mervezî el-Küşmîhenî. Sahih-i Buhâri1 yi Ebû Abdullah el-Firebrî ve diğerlerinden defalarca nakletmiş, kendisinden de Ebû Zer el-Herevî ve diğerleri nakletmiştir. Çok güvenilir bir ilim adamı idi.
9.  el-Ismâilî ( 277 h. - ?) : İmam, hâfız, hüccet ve fakih olan şeyhülislâm Ebû Bekr Ahmed İbn İbrahim İbn İsmail İbn el-Abbas el-Cürcânî el-İsmâilî eş-Şâfiî. Sahih adlı eserin müellifi olup Şâfiîlerin imamlarındandı.
10.  Dâvûdî ( 374 - 467 h.) : İmam, allâme, takva sahibi, kendisine güve­nilen önder bir alim olan Ebû'l-Hüseyn Abdurrahman İbn Muhammed İbn el-Mu- zaffer ed-Dâvûdî el-Boşnecî, Sahih'i ve Abd İbn Humeyd'in Müsned'ini ve tefsiri­ni, Dârimî'nin Müsned'ini Ebû Muhammed el-Hammûye es-Serahsî'den Boşnec'de dinlemişti. Dünyada bu noktaya ulaşan tek kişi oldu. Bağdad'da Ebû Hamid, Ebû't- Tayyib es-Sa'lûkî, Ebû Bekr el-Kaffâl'den fıkıh okudu. Vera1 konusuna çok önem ve­rirdi. Üstünlükleri pek çoktur. Allah kendisine merhamet etsin.

SAHİH-İ BUHÂRÎ MUHTASARI

1.  Ibn Hammûye ( 293- 381 h.) : Kendisine itimad edilecek güvenilir bir hadis alimi olan Ebû Muhammed Abdullah İbn Ahmed İbn Hammûye, Serahs şehri­nin hatibi idi. 316 h. yılında Sahih'i el-Firebrî'den dinledi. Ebû Zer el-Herevî, Dâvûdî ve benzeri kimseler kendisinden hadis rivayet etmişlerdir.
2.  İbrahim İbn Ma'kıl en-Nesefî ( ? - 295 h.): İbnü'l-Haccac lakabıyla anılan imam, hâfız, fakîh ve kadı olan Ebû İshak en-Nesefî'dir. Nesef şehrinin kadısı olup Kuteybe İbn Saîd, Cebbâre İbn Muğallas, Hişâm İbn Ammâr ve o tabakadan başka alimlerden hadis dinlemiştir. Pek çok seyahatlerde bulunmuştur. Ebû Ya'lâ el- Halîlî şöyle demiştir: "Güvenilirdir, hafızdır." İmam Zehebî de onun el-Müsnedü'I- kebîr, et-Tefsîr ve bunlardan başka eserleri bulunduğunu söylemiştir. Sahih-i Buhârî ondan da nakledilmiştir. Müctehid bir fakihtir.